Kabuğunu Kırmaya Çalışan Belarus Dış Ticarette Cazibesini Yükseltti

1991’de bağımsızlığını ilan etmiş genç bir ülke olan Belarus, ekonomide kamu ağırlığının yüzde 50’den fazla olduğu, ithal ikamesine dayalı üretimin temel strateji olarak benimsendiği, özelleştirme faaliyetlerinin çok cüzi miktarda gerçekleştirildiği, sosyal devlet anlayışının hâkim olduğu bir yapıya sahiptir. Ancak son yıllarda ihracata dayalı bir gelişme modeline geçilmek istenmekte ve bu doğrultuda ihraç pazarlarının çeşitlendirilmesi için önemli çalışmalar yapılmaktadır. Jeopolitik gelişmeler nedeniyle kabuğunu kırma konusunda zaman zaman zorlanan Belarus, dış ticarette cesur adımlar atarak yeni yatırımlar için yatırımcıya göz kırpıyor.

İkili Ticaret Anlaşmaları

Belarus; Azerbaycan, Ermenistan, Kırgızistan, Tacikistan, Kazakistan, Moldova, Rusya, Özbekistan, Türkmenistan, Ukrayna ve Sırbistan ile ikili Serbest Ticaret Anlaşmaları imzalamıştır. Ayrıca Ermenistan, Kırgızistan, Kazakistan, Moldova, Rusya, Tacikistan ve Ukrayna 18 Ekim 2011 tarihinde Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ile Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşmasını imzalamıştır. Bu anlaşma uyarınca Belarus, Gürcistan’a serbest ticaret rejimi uygulamaya başlamıştır. Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) ile Vietnam 29 Mayıs 2015 tarihinde Serbest Ticaret Anlaşması imzalamışlardır. AEB ile Singapur, İsrail, Mısır ve İran arasında serbest ticaret anlaşması müzakereleri devam etmektedir. EFTA ve Yeni Zelanda ile de danışma mahiyetinde görüşmeler devam etmektedir. AEB üyeliği çerçevesinde, Rusya Federasyonu, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan ve Ermenistan ortak gümrük tarifesi uygulamaktadır. Üye ülkeler arasında mallar serbest dolaşımda olup, gümrük kontrolleri yapılmamaktadır. Gümrük Birliği ülkeleri arasında Ocak 2012 itibariyle de Ortak Ekonomik Alan oluşturulmuştur. Ortak Ekonomik Alan çerçevesinde, gümrük birliğine ek olarak, hizmetler, işgücü ve sermayenin serbest dolaşımı ve ekonomi politikalarının uyumlaştırılmasına yönelik anlaşmalar imzalanmıştır.

Pazarın Öne Çıkan Özellikleri

Belarus Cumhuriyeti; rekabetçi endüstriyel ve tarımsal ürünler üretmeyi, yolcu ve malları taşımayı, müteahhitlik hizmetlerini ve kişilere ve işletmelere çeşitli hizmetler sunmayı mümkün kılan önemli bir üretim ve ekonomik potansiyele sahiptir. Dünyadaki damperli ağır yük kamyonlarının %30’u, biçerdöverlerin %17’si, traktörlerin %6’sı, keten lifinin %6,4’ü, tereyağın %4,6’sı, süt ürünlerinin %2,4’ü, patatesin %1,6’sı, sütün %1,4’ü Belarus’ta üretilmektedir. Sanayi sektörünün yapısı ve üretim kapasitesi itibariyle önemli oranda dış pazarlara odaklanmıştır. Ülkede üretilen malların yüzde 50’den fazlası ihraç edilmektedir. Belarus’un başlıca ihraç ürünleri arasında petrol ürünleri ve yağlar, potasyum ve azotlu gübreler, metal ürünleri, kamyonlar, traktörler, kimyasal elyaflar ve iplikler, lastikler, süt ürünleri ve et ürünleri, şeker bulunmaktadır. Belarus ağırlıklı olarak ham petrol ve doğal gaz, hammadde ve bileşenler, metaller ve metal ürünleri, kimya endüstrisi için hammaddeler, makine parçaları ithal etmektedir. Belarus, dünya çapında 180’den fazla ülke ile ticari ilişkilere sahiptir. Rusya Federasyonu, Belarus Cumhuriyeti’nin en büyük ticaret ortağıdır ve ihracatın yüzde 40’ından fazlasını ve ithalatının yarısından fazlasını sağlamaktadır. Avrupa Birliği, Belarus Cumhuriyeti’nin ikinci en büyük ticaret ortağıdır ve ihracatın yüzde 30’undan fazlasını ve ithalatın beşte birini oluşturmaktadır. AB’deki ana ortakları, Büyük Britanya, Hollanda, Almanya, Litvanya, İtalya, Polonya, Letonya, Belçika, Çek Cumhuriyeti’dir. Belarus’un BDT ülkeleri ile olan dış ticaretinde Rusya’dan sonra Ukrayna ikinci, Kazakistan üçüncü sıradadır.

Dış Ticaret Yapısı

Rusya ile ticari bağlar; hem coğrafi ve kültürel yakınlık, hem de iki ülke arasındaki Birlik Anlaşması nedeniyle sürekli güçlenmektedir. Rusya’ya ihracatta makine ve ekipman, tekstil ve gıda ürünleri en önemli payı almaktadır. İthalatındaki en önemli payı oluşturan petrol ve diğer aramalı ithalatı nedeniyle dış ticarette verilen açık oranı giderek artmaktadır.

Belarus’un toplam dış ticaret hacminin 81,7 milyar dolara ulaştığı görülmektedir. Ülkenin ihracatı 39,9 milyar dolar, ithalatı ise 41,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Belarus’un ihracat yaptığı başlıca ülkeler: Rusya (%35), Polonya (%4), Ukrayna (%3), Litvanya (%3) ve Almanya’dır (%2). Ülkenin ihracatında Türkiye %0,3 pay ile 21. sırada yer almaktadır.

İhraç ettiği başlıca ürünler: Peynir ve pıhtılaşmış ürünler (%3), uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaçlar (%2), mobilyalar ve aksam-parçalarıdır (%1,6). Belarus’un ithalat yaptığı başlıca ülkeler arasında Rusya %28,6 ile 1. sırada, Çin %8,1 ile 2. sırada, Almanya %3,6 ile 3. sırada, Türkiye ise %1,6 ile 7. sırada yer almaktadır.

Türkiye İle Ticaret

Türkiye’nin Belarus’a yapmış olduğu ihracat 915 milyon dolar seviyesinde gerçeklemiştir. Belarus’tan yapmış olduğumuz ithalat ise 270 milyon dolar olmuş ve ithalat yaptığımız ülkeler arasında 72. sırada yer almıştır. Belarus ile ticaretimizde ülkemizin 645 milyon dolar dış ticaret fazlası verdiği gözlenmektedir.

Pazarda Nelere Dikkat Etmeli?

A) Vize Politikası

Belarus Cumhuriyeti her yıl artan popülariteye sahip ve zengin tarihi, inanılmaz güzel doğası ve hızlı gelişen işletmeleri olan bir ülke olarak yabancıların ilgisini çekmektedir. Bununla bağlantılı olarak, önemli sayıda yabancı, geleneklerini, kültürünü daha yakından tanımak için Belarus’u ziyaret etmektedir. Belarus’u ziyaret edecek Türk vatandaşlarından 30 güne kadarki ziyaretleri için vize şartı aranmamaktadır. Bir yıl içerisinde Belarus’ta vizesiz kalınabilecek süre 90 günü geçemez.

B) Belarus’ta İşyeri Bulmak

a. Belarus’ta bir ofis kiralanması

Belarus’taki çoğu yabancı ve uluslararası şirketler ofis alanı kiralamaktadır. Minsk, geniş bir ticari gayrimenkul yelpazesinin mevcut olduğu ülkenin ticaret merkezidir, Bölgede oldukça uygun gayrimenkul kiralama seçenekleri de bulunabilir. Son on yılda Minsk’te çeşitli sınıflardan onlarca modern iş merkezi inşa edilmiştir.

b. Belarus’ta gayrimenkul satın alınması

Belarus’taki emlak piyasası yükselişte olmasına ve fiyatlar oldukça ılımlı olmasına rağmen, yabancı vatandaşların akılda tutması gereken bazı özellikler vardır. Arsa satılık değil, sadece binalar satılıktır. Gayrimenkul alımlarına uzun vadeli bir arsa kira sözleşmesi (en fazla 99 yıl) eşlik etmektedir. Araziler; Belarus Cumhuriyeti vatandaşları, Belarus Cumhuriyeti devlet dışı tüzel kişileri, yabancı milletler ve uluslararası kuruluşlara ait olabilir. Mevzuatta aksi belirtilmedikçe araziler yabancı vatandaşlar ve vatansız kişiler mülkiyetine akrabalarından miras yoluyla geçebilir.

C) Devlet Kuruluşlarıyla Görüşmeler

Belarus hükümeti, devlet kuruluşlarını yabancı ortaklar ve yatırımcılar için daha erişilebilir hale getirmek için çalışmaktadır. Bir Belarus devlet görevlisiyle yapılacak görüşme, işadamlarıyla yapılan görüşmelerden daha resmi olacaktır. Karşılaştığınız yöneticinin seviyesi, kendi organizasyonunuzun durumuna bağlı olacaktır. Toplantı iyi gidiyorsa, daha üst düzey yöneticilerin getirilmesi yaygındır. Belarus’ta kamunun ekonomi içerisindeki ağırlığı fazladır. Birçok ekonomik faaliyet kamuya ait kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Büyük tarım ve sanayi işletmelerinin çoğunluğu kamuya aittir. Bu nedenle Belarus’la iş yapacak işadamları devlet görevlileriyle çalışmak zorunda kalmaktadır. Devlet görevlilerinin kaygıları özel sektör çalışanlarına göre farklılık göstermektedir. Her şeyden önce mevzuata uygun olması için azami önem vermektedirler. Ayrıca bazen yavaş oldukları yönünde eleştiriler olsa da bunun nedeni devlet memurunun hata yapmaktan çekinmesidir. Devlet görevlisi olmakla birlikte, genellikle muhataplarınız konularına hâkim bilgili ve eğitimli insanlardır. Bu nedenle çok aceleci davranmaktan kaçınmalı ve uzun süren incelemelere hazırlıklı olmak gerekmektedir. İşin önceden iyi planlanarak izinlerin alınması, projelerin onaylanması, maliyetin doğru hesaplanması büyük önem arz etmektedir. Devlet kurumlarıyla yapılan işler için genellikle bakandan bazen de başbakan hatta devlet başkanından son onay alındığı dikkate alınarak işin yapılması sırasında ortaya çıkabilecek değişiklikler için onay alınmasının çok güç bazı durumlarda imkânsız olduğu hesaba katılmalı ve bu yüzden işe başlamadan önce tüm ihtimaller iyice gözden geçirilerek sözleşme imzalamalıdır.

D)İş ve Görgü Kuralları

İş toplantıları düşük seviyede de olsa resmi olma eğilimindedir. Bu nedenle akıllıca giyinin. Kişisel ilişkiler çok önemlidir - güvene dayalı bir ortaklık kurmak, başarılı bir şekilde iş yapmak için çok önemlidir. Sabırlı olun. İyi bir ürününüz ve uygun bir fiyatınız varsa, başarılı olmanız muhtemeldir. Ancak bu süreç diğer ülkelerden daha uzun sürebilir. Belarus’taki yaşlılar kendilerini adlarını ve soyadlarını (babalarının adı) kullanarak tanıtacaklar ve onlara hitap ederken bunu kullanmalısınız. Belarus’a gitmeden önce bir yüzünde İngilizce, diğer yüzünde Rusça yazılı kartvizitler alın. Bunları toplantının başında odadaki herkese vermeniz isminizin ve şirketinizin isminin söylenmesinde Belaruslulara yardımcı olacaktır. İyi bir yerel tercüman bulmak görüşmelerde size büyük kolaylık sağlayacaktır. Ev sahibi ülkeyi eleştirmek hoş karşılanmaz. Fiyatlara ve anlaşmalara aşırı katı bir yaklaşım benimsemeyin: müzakere etmeye ve taviz vermeye hazır olun. Ancak bunu yaparken çok saldırgan ve inatçı görünmemeye de çalışın. Kibarlığınızı her zaman koruyun.