Başkent: Madrid
GSYİH: 1.647.114.000 $
Kişi Başı GSYİH: 34.045
Büyüme Oranı: %1,9
Nüfus: 48.380.000
Yüz Ölçümü: 504.782
İspanya, Avrupa Birliği’nin ve Batı Avrupa’nın Fransa’dan sonra en büyük ikinci ülkesi olarak Avrupa kıtasının güneybatısında bulunan İber Yarımadası'nda yer almaktadır. Bu yarımadanın dışında Akdeniz'deki Balear Adaları, Afrika'nın kuzeyindeki Ceuta ve Melilla şehirleri ve Atlantik Okyanusu'ndaki Kanarya Adaları da İspanya ulusal sınırları içindedir. İspanya batıda yine İber Yarımadası’nda bulunan Portekiz, kuzeyde Fransa ve güneyde Birleşik Krallık’a bağlı Cebelitarık ile komşudur.
Doğal Kaynaklar
Ülke topraklarının yaklaşık %10’u verimli, %45’i orta verimlilikte, %35’i düşük verimlilikte ve verimsiz, %10’u kayalıktır. Yağışların az ve düzensiz olduğu Akdeniz kıyılarında kullanılan yoğun tarım tekniklerinin de etkisi ile toprak erozyonu ülkenin en önemli çevre sorunlarından biri haline gelmiştir. Ülke topraklarının %30’u ekilebilir alan, % 8’i daimi ekilen alan, %13'ü çayır ve mera ve %33'ü de ormanlarla kaplıdır.
İspanya önemli petrol ve gaz kaynaklarına sahip olmamakla birlikte Batı Avrupa’nın mineral doğal kaynaklar açısından en zengin ülkesi konumundadır. Demir-dışı ve kıymetli metal üretiminde Avrupa’nın en önemli üreticisidir. 100’e yakın mineral ve maden rezervinin bulunduğu İspanya bunlardan 18’inde önemli miktarda üretim yapmaktadır. Bu metal ve mineraller; bakır, altın, demir, kurşun, çinko, alüminyum, magnezyum, civa, potasyum, flor, bentonit, kükürt, deniz ve kaya tuzu, kalay, kireçtaşı, tungsten ve kuvarsdır. Ülkenin kömür madenleri ve demir cevheri yatakları kuzeyde (Asturya, Kantabriya ve Bask), önemli civa rezervleri güneybatıda Almaden yakınlarında ve bakır ve kurşun yatakları da Endülüs’te bulunmaktadır. Asturya'daki altın madeni Avrupa'daki en büyük altın madenlerinden biridir. İspanya aynı zamanda granit ve mermerde dünyanın önde gelen üretici ve ihracatçılarından biridir. İspanya, petrol ve doğal gaz ihtiyacının %99’u ve kömür ihtiyacının %70’i için ithalata bağımlı bir ülkedir.
İspanya, yenilenebilir enerji alanında dünyanın da önde gelen ülkelerinden biridir. Elektrik ihtiyacının %74’ünün yenilenebilir enerjiden karşılanması ve nihai enerji tüketiminin %35’inin alternatif kaynaklardan garanti edilmesi 2030 yılı hedefidir. 2050 yılı itibarı ile de %100 yenilenebilir enerjiye geçiş hedeflenmektedir. İspanya, Ajanda 2030 ve Paris Anlaşması çerçevesinde sera gazı emisyonunu %90 düşürmeyi taahhüt etmektedir.
Temel Ekonomik Göstergeler
İspanya, yüksek gelirli ve gelişmiş ülke kategorisinde bir ülkedir. Ülke, avro bölgesinde Almanya, Fransa ve İtalya’dan sonra dördüncü büyük ekonomidir. IMF verilerine göre İspanya 2024 yılı itibarı ile tahmini olarak yaklaşık 1,65 trilyon dolarlık GSYİH’sı ve 48,4 milyonluk nüfusu ile 196 ülke arasında dünyanın 15. büyük ekonomisidir. İspanya, 2024 yılında cari fiyatlara göre 34.045 dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 36. sırada yer almaktadır.
BM insani gelişmişlik endeksine göre dünyada 191 ülke arasında İspanya 27. sıradadır. Ekonomik serbestlik endeksine göre İspanya, dünyada 176 ülke arasında 51. sıradadır. Küresel rekabetçilik açısından dünyadaki 141 ülke arasında İspanya 23. sıradadır. İş yapma kolaylığı açısından İspanya, dünyada 190 ülke arasında 31. sıradadır.
2024 yılında ülkedeki ekonomik faaliyetlerin yavaşlamakla birlikte avro bölgesi ortalamasının üzerinde kalması beklenmektedir. Ekonomik faaliyetler düşen enflasyon ve ücretlerdeki artıştan olumlu etkilenmektedir. Yüksek seyreden faiz oranları ve küresel büyümedeki yavaşlamanın olumsuz etkileri nedeni ile ekonomik büyüme kısıtlı kalacaktır. 2024 yılında sabit fiyatlara göre %1,9 oranında artması beklenen GSYİH’nın, 2025 yılında %2,1 oranında artacağı tahmin edilmektedir.
GSYİH’nın yaklaşık %20’lik kısmını oluşturan sanayi sektörü ekonomideki önemini korumaktadır. Katalunya, Madrid, Endülüs, Valensiya en çok sanayileşmiş bölgelerdir.
Otomotiv sektörü lokomotif sektördür. Avrupa’daki ikinci büyük, dünyadaki 9. büyük otomotiv üreticisidir. GSYİH’nın yaklaşık %10’unu, ihracatın yaklaşık %18’ini otomotiv ana ve yan sanayi oluşturmaktadır. Toplam istihdamın yaklaşık %9’unu otomotiv sektörü karşılamaktadır.
Havacılık sanayi diğer bir önemli sektördür. Dünyadaki ticari hava taşıtlarının yarısı İspanyol teknolojisi kullanmaktadır. Havacılık sanayi, GSYİH’nın yaklaşık %1,3’ünü oluşturmaktadır.
İspanya, yenilenebilir enerjide dünyada ilk sıradadır. Sektör, gelecekte teşviklerle daha da ilerleyecektir. Rüzgar enerjisinde de ileridir. ABD’de yatırımları bulunmaktadır. İspanya, 2050 yılına kadar karbon emisyonunu azaltmayı hedeflemektedir. Sera gazı emisyonlarının 1990 yılı seviyesinin en az %20’sine çekilmesi, elektrik ihtiyacının %74’ünün yenilenebilir enerjiden karşılanması ve nihai enerji tüketiminin %35’inin alternatif kaynaklardan garanti edilmesi 2030 yılı (Faz-1) hedefidir. 2050 yılı (Faz-2) itibarı ile de %100 yenilenebilir enerjiye geçiş hedeflenmektedir.
Kimya sanayi, GSYİH’nın %5,4’ünü karşılamaktadır. Plastik, eczacılık ürünleri, temizlik malzemeleri ve boyalar önde gelmektedir. İspanyol kimya sanayi üretiminin %57,6’sı ihraç edilmektedir.
Tarım ve gıda işleme sektörü 140 milyar avroluk geliri ve 440.000’den fazla insana sağladığı istihdam ile ülkenin en önemli üretim faaliyetini yürütmektedir. İspanya, Avrupa’daki dördüncü tarım üreticisidir. Tarım ve gıda sanayi GSYİH’nın %2,7’sini oluşturmaktadır. Ülkenin ihracatının yaklaşık %20’sini tarım ve gıda sanayi ürünleri oluşturmaktadır. İspanya’da organik ürün tüketimi artmaktadır. Organik ürünlerin pazar değerinin önceki yıla göre %9 artarak 2,75 milyar avroya ulaştığı tahmin edilmektedir.
Müteahhitlik hizmetleri de çok önemli bir sektördür. Altyapı sektöründe dünyada birinci sıradadır. Türkiye ile İspanya inşaat alanında birbirine rakip ülkelerdir. Ancak bu rekabet dünyanın farklı bölgelerindedir. İspanya Latin Amerika bölgesinde rekabet üstünlüğüne sahiptir. Bu nedenle bölgesel işbirliği imkanları mümkündür.
İspanya’nın konumu gereği lojistik de önde gelen sektörlerden birisidir. Avrupa, Kuzey Afrika ve Latin Amerika pazarına erişim imkanı sağlamaktadır. Ülkede 46 liman vardır. En önemli konteyner limanları Valencia, Algeciras ve Barselona’dır. İspanya, hızlı tren taşımacılığında ön sıralardadır. Sektör, GSYİH’nın %6,9’unu karşılamaktadır. Bu rakam, sanayi, ticaret ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren şirketlerin yürüttüğü lojistik nitelikteki faaliyetler de eklendiğinde %10'a kadar yükselmektedir.
Dış Ticaret Verileri
2023 yılında ülkenin ihracatı 423 milyar dolar (önceki yıla kıyasla %0,2 azalış), ithalatı 470 milyar dolar (önceki yıla kıyasla %5,7 azalış) olmuştur. Dış ticaretinde 2023 yılında 47 milyar dolarlık açık bulunmaktadır.
Ülkenin dünyaya ihracatında en önemli ürün grupları sırasıyla motorlu kara taşıtları; mineral yakıtlar, yağlar; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; elektrikli makine ve cihazlar; eczacılık ürünleri; plastikler ve mamulleri; etler ve yenilen sakatat; demir veya çelikten eşya ile meyveler ve sert kabuklu meyveler olmuştur.
Ülkenin dünyadan ithalatında en önemli ürün grupları sırasıyla mineral yakıtlar, yağlar; motorlu kara taşıtları; elektrikli makina ve cihazlar; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; eczacılık ürünleri; plastikler ve mamulleri; organik kimyasallar; demir ve çelik; optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar ile örülmemiş giyim eşyası ve aksesuar olmuştur.
Sektörlerin Analizi
İspanya'da 16,8 milyon hektar ekili alan bulunmaktadır ve bunların %77,6'sı yağmurla beslenmektedir. Bu alanın %35,3'ü tahıllara ayrılmıştır (neredeyse 6 milyon hektar), zeytinlikler (yaklaşık 2,8 milyon hektar) de öne çıkmaktadır. Kastilya-La Mancha, Kastilya ve Leon ve Endülüs en geniş ekili alana sahip bölgelerdir. Bu bölgeler,ulusal toplamın yaklaşık üçte ikisini oluşturmaktadır. İspanya, zeytinlik alanı ve üretimi açısından dünya çapında liderdir ve AB'nin en büyük meyve ve sebze üreticisidir. Zeytinyağı üretimi açısından Endülüs, toplam üretimin dörtte üçünden biraz fazlasını oluşturmaktadır. Endülüs, aynı zamanda sebze ve narenciye üretiminde Valensiya ve Mursiya ile birlikte öne çıkmaktadır. İspanya, hem tarımsal üretim hem de hayvansal üretim değeri açısından AB ülkeleri arasında üçüncü sırada yer almaktadır ve AB üretiminin %12'sinden biraz fazlasını oluşturmaktadır. Özellikle meyve, zeytinyağı, domuz eti ve koyun-keçi hayvancılığının üretim değerinde AB'de lider konumda bulunmaktadır. Ayrıca sebze üretim değerinde ikinci, şarap, sığır eti ve sığır üretiminde ise üçüncü sırada yer almaktadır.
Ülkede sanayi sektörü ekonomik kalkınmanın temel taşıdır. Sektör; GSYİH'ye, istihdama ve teknolojik ilerlemeye önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır. Ancak son yıllarda küresel trendler, ekonomik gerilemeler ve tüketici tercihlerindeki değişimlerin etkisiyle genel ekonomideki göreceli payı azalmıştır. Buna rağmen imalat sanayi, ülke çapında endüstriyel faaliyeti körükleyen çeşitli sektörlerle birlikte ekonomik büyüme ve inovasyonun itici gücü olmaya devam etmektedir. İspanya'nın imalat ortamı, her biri ekonomide ayrı bir rol oynayan çok çeşitli sektörlerle karakterize edilmektedir. Bunlar arasında, imalat çıktısının ve ihracatın önemli bir bölümünü temsil eden tarım-gıda sektörü öne çıkmaktadır. Otomotiv sektörü de İspanya’nın Avrupa'daki otomobil üretiminde önemli bir oyuncu olması nedeniyle öne çıkmaktadır. Ayrıca ilaç, kimya, tekstil ve makine sektörleri endüstriyel faaliyetlere önemli ölçüde katkıda bulunarak yenilikçiliği teşvik etmekte ve ihracat artışını desteklemektedir.
Ülkenin madencilik sektörü antik Roma dönemine kadar uzanmaktadır. Günümüzde istihdam ve ekonomiye katkı sağlayarak ülke için önemli bir sektör olmaya devam etmektedir. İspanya’nın jeolojik çeşitliliği nedeniyle, ülke toprakları çok farklı kaya ve mineral yatakları içermektedir ve bu durum da çeşitli ve önemli bir madencilik sektörüne izin vermektedir.
İspanyol müteahhitler, özellikle inşaat sektörü başta olmak üzere uluslararası pazarlarda önemli bir rol oynamaktadır. İnşaat ve mühendislikte uzun bir uzmanlık geçmişine sahip olan İspanyol şirketleri, dünya çapında yüksek kaliteli projeler sunma konusunda bilinirliğe kavuşmuştur. İspanyol müteahhitler Avrupa, Latin Amerika, Afrika, Orta Doğu ve Asya gibi bölgelerde inşaat, inşaat mühendisliği, altyapı, enerji ve su arıtma alanlarında çeşitli projeleri başarıyla tamamlamıştır. Hızlı tren, tüneller, havaalanları, köprüler, barajlar, stadyumlar, enerji santralleri gibi önemli projelere imza atmışlardır.
İspanyol enerji sektörü dünya genelinde olumlu bir izlenime sahip, gelişmiş bir sektördür. Ülke, özellikle yenilenebilir enerji alanında dünya lideri konumundadır. “Ulusal Entegre Enerji ve İklim Planı 2021-2030”, İspanyol ekonomisinin modernizasyonu için temel oluşturmaktadır. Bu plan çerçevesinde 2030 yılı itibarı ile İspanya’nın toplam enerji üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının ki payının %42’ye çıkarılması ve elektrik üretiminin %74’ünün yenilenebilir enerjiden karşılanması hedeflenmektedir. Ana hedef, bu payın 2050 yılında %100 olmasıdır. Red Eléctrica de España tarafından yayınlanan Elektrik Sistemleri Raporu’na göre, toplam kurulu güç bakımından İspanya 2023 yılını 125,6 GW'ın üzerinde tamamlamıştır ve bu kurulu gücün %61,3'ü yenilenebilir enerjiden oluşmuştur. 2023 yılında yenilenebilir enerji üretim kapasitesi, 5.594 MW'ı fotovoltaik güneş enerjisi, 661 MW'ı rüzgar enerjisi ve 4 MW'ı diğer yenilenebilir kaynaklardan olmak üzere %8,8 oranında artmıştır. Rüzgar enerjisi, toplamın %24,5'ini oluşturarak ulusal düzeyde öne çıkan teknoloji olmaya devam ederken, kombine çevrim (%20,9), fotovoltaik (%20,3) ve hidroelektrik (%13,6) onu takip etmiştir. - Rapora göre 2023 yılı, İspanya'nın yenilenebilir enerji üretiminde tüm zamanların rekorunu kırdığı yıl olarak da hatırlanacaktır. Tarihte ilk kez, mevcudun yarısından fazlası (%50,3) rüzgar, güneş veya su gibi kaynaklardan oluşmuştur. İspanya, 2023 yılında bir önceki yıla kıyasla %15,1 oranında daha fazla yenilenebilir enerji üreterek 134.321 GWh'ye ulaşmıştır ve yenilenebilir enerji alanında ulusal rekorları geride bırakmıştır. Bu tarihi dönüm noktasına öncelikli olarak toplamın %23,5'i ile rüzgar enerjisi ve 2022 yılına kıyasla %33,8 oranında daha fazla üretim yapan fotovoltaik güneş enerjisi katkı yapmıştır.
Kültürel, tarihi ve doğal çeşitliliğiyle dünya çapında tanınan İspanya turizm sektörü, ülke ekonomisinin temel direklerinden birini teşkil etmektedir. Ülke, her türden gezginin zevkine hitap edecek geniş bir deneyim yelpazesi sunmaktadır. Gelişmiş turizm altyapısı, uluslararası üne sahip mutfağı ve zengin sanatsal mirasıyla İspanya, her yıl milyonlarca ziyaretçi çekmeye devam ederek dünyanın önde gelen turistik merkezlerden biri olarak konumunu sağlamlaştırmaktadır. Kar amacı gütmeyen dernek olan EXCELTUR raporuna göre, urizm sektörü, toparlanmasını sağlamlaştırarak GSYİH'ye toplamın yaklaşık %12,8'i olan 186,6 milyar avroluk katkısıyla 2023 yılını tarihsel serideki en yüksek değerle kapatmıştır. 2023 yılında İspanya'yı ziyaret eden uluslararası turist sayısı, istatistik kayıtlarının başlamasından bu yana ilk kez 85 milyonu aşmıştır.
Türkiye- İspanya Ticareti
2023 yılında Türkiye’nin İspanya’ya ihracatı bir önceki yıla göre %1 artarak 9,8 milyar dolar olmuştur. 2023 yılında İspanya’nın Türkiye’nin toplam ihracatındaki payı %3,8 olup 8. sıradadır. 2023 yılında Türkiye’nin İspanya’dan ithalatı bir önceki yıla göre %35 artarak 9,5 milyar dolara ulaşmıştır. 2023 yılında ülkenin Türkiye’nin toplam ithalatındaki payı %2,62 olup 10. sıradadır. 2022 yılında İspanya ile ticarette Türkiye’nin 293 milyon dolar dış ticaret fazlası verdiği gözlenmektedir.
Türkiye’nin İspanya’ya ihracatında başlıca ürün grupları: motorlu kara taşıtları; örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı; örme giyim eşyası ve aksesuarı; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; mineral yakıtlar, yağlar; elektrikli makina ve cihazlar; plastikler ve mamulleri; hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar; demir ve çelik ile demir veya çelikten eşya olmuştur.
Türkiye’nin İspanya’dan ithalatında başlıca ürünler ise: motorlu kara taşıtları; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; plastikler ve mamulleri; elektrikli makina ve cihazlar; demir ve çelik; organik kimyasallar; mineral yakıtlar, yağlar; muhtelif kimyasal maddeler; boyalar ile demir veya çelikten eşya olmuştur.
Yatırım İlişkileri
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası verilerine göre 2022 yılı itibarıyla yurtdışından Türkiye'ye gelen 193 milyar dolar değerindeki toplam doğrudan yatırım stokunda, İspanya 10 milyar dolar ve %5 pay ile 6. sıradadır. Türkiye'nin 2022 yılı itibarıyla yurtdışına gerçekleştirdiği 51 milyar dolar değerindeki toplam yurtdışı doğrudan yatırım stokunda, İspanya 94 milyon dolar ile 40. sıradadır.
Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
İspanya’da yabancı yatırımlar, geçen 25 sene içerisinde İspanyol ekonomisinin modernleşmesinde büyük rol oynamıştır. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) verilerine göre, İspanya, 2022 yılında 35 milyar dolar ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 12. sıradadır. 2020-2022 döneminde toplam doğrudan yabancı yatırım miktarı 75 milyar dolar olan İspanya, 2022 yılında 787 milyar dolarlık toplam yabancı sermaye stoku ile dünyada 12. sıradadır.
İş Kültürü
İspanyolların ticari ilişkilerini yakın kişisel ilişkilere paralel yürütme alışkanlıklarından dolayı, İspanya piyasasına girişte en etkili yol, yüz yüze görüşme yapmaktır. Özellikle bir dağıtıcı ya da alıcı ile ilk ilişkinin faks ya da telefon yoluyla değil, yüz yüze bir toplantı yapmak yoluyla gerçekleştirilmesi uygundur. İspanyol şirketleriyle pazarlık yaparken dikkate alınması gereken faktörlerden biri yabancı dil bilgisidir. Ulusal İstatistik Enstitüsü'nün 2023 yılında yayınladığı Nüfus ve Konut Temel Özellikleri Araştırması'ndan elde edilen verilere göre, İspanya'daki nüfusun yalnızca %15'i İngilizceyi "iyi" derecede konuşmaktadır. Nüfusun %10'u kendini ifade etmekte zorluk yaşamaktadır ve kalan %75’lik kısım ise İngilizce bilmediğini belirtmektedir. Yabancı firma yetkililerinin İspanyol meslektaşlarıyla iletişim kurarken veya toplantı yaparken bir tercüman hizmetine ihtiyaç duymaları İspanya’da normal bir uygulamadır.