2023, otomotiv sektörünün pandemi sonrası toparlanma ve yüksek iç taleple hızlı bir büyüme yılı olurken, 2024 daha çok bir dengeleme ve konsolidasyon yılı olarak öne çıktı. Üretimde kısmi bir düzeltme, ihracat artışında yavaşlama görülse de, sektör ekonomik katkısını sürdürdü. Özellikle otomotiv yan sanayi, her iki yılda da ihracat rekorları kırarak sektördeki kritik rolünü pekiştirdi.

2025 ve sonrası için küresel talep belirsizlikleri ve elektrikli araç dönüşümü gibi faktörler, sektör için yeni zorluklar oluşturuyor. Ancak güçlü iç pazar dinamikleri, yeni yatırım fırsatları ve teknolojik dönüşüme uyum sağlama çabaları, sektörün toparlanma esnekliğini artırıyor. Bursa'nın otomotiv ana ve yan sanayi sektörleri de bu süreçte önemli bir rol oynayarak büyüme trendini sürdürmeyi hedefliyor.

Sektörün geleceğinin, doğru politikaların uygulanması, Ar-Ge teşvikleri, yeşil dönüşüm destekleri ve finansmana erişimin kolaylaşmasıyla şekillenmesi bekleniyor. Sektör temsilcileri, Türkiye otomotiv endüstrisinin, paydaşların ve kamunun iş birliğiyle, küresel rekabetçiliğini koruyarak ve ilerleterek yoluna devam etme potansiyeline sahip olduğunu ifade ediyor.

Otomotiv Ana Sanayi: Üretim, Pazar ve Dış Ticaret

Ulusal Üretim ve İç Pazar Dinamikleri

Türkiye otomotiv ana sanayi, 2023 yılında önemli bir toparlanma yaşadı. Toplam araç üretimi, bir önceki yıla göre %9 artışla 1.468.393 adede ulaşırken, binek otomobil üretimi %18'lik yükselişle 952.667 adede çıktı. Ancak 2024 yılı, küresel ve yerel zorluklarla geçti; toplam üretim %7 düşüşle 1.365.296 adede geriledi. Özellikle hafif ve ağır ticari araçlardaki düşüşler bu gerilemede etkili oldu.

İç pazar ise iki yılda da yüksek seyrini korudu. 2023'te tarihi bir sıçramayla 1.283.952 adet araç satışı gerçekleşirken, 2024'te pazar 1.285.632 adetle benzer yüksek düzeyde kaldı. 2024'te satılan otomobillerin %70'inin ithal menşei olması, iç talebin karşılanmasında ithalatın ağırlığını gösterdi.

İhracat ve İthalat Performansı

Otomotiv ana sanayi, Türkiye'nin ihracat liderliğini sürdürdü. 2023'te adet bazında %5 artışla 1.018.247 araca ulaşan ihracat, 2024'te yaklaşık aynı seviyede (1.013.034 adet) kaldı. Ancak değer bazında ihracat artışı devam etti: 2023'te 35,7 milyar USD olan toplam otomotiv ihracatı, 2024'te %6 artışla 37,2 milyar USD'ye yükselerek yeni bir zirveye ulaştı. Bu artışta, kur etkisi ve katma değeri yüksek araç üretiminin payı büyüktü.

İthalat cephesinde ise 2023, iç talebin patlamasıyla dikkat çekici bir artışa sahne oldu. Binek otomobil ithalatı %128 artışla 18,2 milyar USD'ye, toplam otomotiv ithalatı ise %82,5 artışla 32,3 milyar USD'ye çıktı. Bu durum, 2022'deki 9,1 milyar dolarlık dış ticaret fazlasının 2023'te sadece 1,4 milyar dolara gerilemesine neden oldu. 2024'te ithalat yüksek seviyesini korurken, ihracattaki artış sayesinde sektör küçük de olsa dış ticaret fazlasını muhafaza etti.

Otomotiv Yan Sanayi: İhracatta İstikrarlı Büyüme

Türkiye otomotiv yan sanayi, ana sanayiye önemli bir tedarik üssü olarak kritik bir rol oynuyor. Sektör, 2023 ve 2024 yıllarında ihracat rekorlarını tazeledi.

  • 2023'te 14,15 milyar USD tutarında yan sanayi ürünü ihraç edildi, bu bir önceki yıla göre %5,2'lik bir artıştı.
  • 2024'te ise yan sanayi ihracatı %5,18 artışla yaklaşık 14,88 milyar USD'ye ulaşarak rekorunu yeniledi. Yan sanayinin toplam otomotiv ihracatındaki payı her iki yılda da %40 civarında seyretti.

Başlıca ihracat pazarları arasında Almanya, ABD (2024'te %20 artışla 1 milyar dolar eşiği aşıldı), Fransa ve İtalya gibi Avrupa ülkeleri yer aldı. İthalat tarafında ise yurt içi üretimde kullanılan hammadde ve ara parça ithalatı 2023'te belirgin şekilde yükseldi. Ancak genel olarak otomotiv yan sanayi, dış ticaret fazlası veren bir yapıya sahip oldu.

Bursa Otomotiv Sektörü: Bölgesel Güç

Bursa, Türkiye otomotiv üretiminin kalbi konumunda bulunuyor.

Bursa Otomotiv Ana Sanayi

  • Üretim: 2023'te 1.100.000 adet olan üretim, 2024'te %5 düşüşle 1.045.000 adede geriledi. Bu düşüşte küresel tedarik zinciri sorunları ve iç pazardaki dalgalanmalar etkili oldu.
  • İhracat: 2023'te 6,33 milyar dolar olan ana sanayi ihracatı, 2024'te %6 artışla 6,71 milyar dolara yükseldi. Avrupa pazarındaki talep ve yeni model ihracatları bu artışı destekledi.
  • İthalat: 2023'te 2,5 milyar dolar olan ithalat, 2024'te %4 artışla 2,6 milyar dolara ulaştı. Yüksek teknolojili bileşenler ve elektronik aksamlar ithalatın büyük kısmını oluşturdu.

Bursa Otomotiv Yan Sanayi

  • İhracat: Bursa'nın yan sanayi sektörü, Türkiye toplam yan sanayi ihracatının yaklaşık %40'ını karşılıyor. 2023'te 5,66 milyar dolar olan ihracat, 2024'te %5 artışla 5,94 milyar dolara yükseldi. Almanya, Fransa ve İtalya gibi Avrupa ülkelerine yapılan ihracatlar bu artışta etkili oldu.
  • İthalat: Yan sanayi ithalatı, 2023'te 1,2 milyar dolar seviyesindeyken, 2024'te %3 artışla 1,24 milyar dolara çıktı. İthalatın büyük kısmı hammadde ve yüksek teknolojili üretim ekipmanlarından oluştu.

2025 ve Sonrası İçin Gelecek Öngörüleri

Türkiye otomotiv sektörü için 2025 ve sonrası, temkinli iyimserlik ve belirsizlikleri bir arada barındırıyor.

  • Üretim ve İhracat: TAYSAD Başkanı Albert Saydam'a göre, 2025'te toplam araç üretiminin 1,40 milyon adede gerilemesi bekleniyor. OSD Başkanı Cengiz Eroldu, Avrupa pazarındaki olası daralmanın (%70 ihracat payı) Türkiye'deki üretimi ve ihracatı olumsuz etkileyebileceğine dikkat çekiyor. Bursa'da ana sanayi üretiminin 1.050.000 adet, ihracatının ise 7,1 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor. Yan sanayi ihracatında ise TAYSAD'a göre küresel koşullar nedeniyle %10 civarında bir daralma riski bulunuyor; ancak Bursa özelinde yan sanayi ihracatının 6,2 milyar dolar seviyesine çıkması bekleniyor.
  • İç Pazar ve Yeni Yatırımlar: İç pazarın canlılığını koruması bekleniyor. Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, 2025'te sıfır araç satışlarının 1 milyon adet seviyesinin altına düşmeyeceğini öngörüyor. Doğuş Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Ali Bilaloğlu da Türkiye pazarının demografik yapısı gereği yüksek büyüme potansiyeline sahip olduğunu belirtiyor. Ayrıca, BYD firmasının Türkiye'deki olası üretim yatırımı gibi yeni kararlar, tedarik sanayi için önemli fırsatlar sunarak sektöre ivme kazandırabilir.

 

 

Kaynakça

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği (OİB), TAYSAD ve diğer sektörel kuruluşların resmi verileri ve açıklamaları temel alınmıştır.