Halk arasında “vergi affı kanunu” olarak bilinen 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 12 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu kanun yüzüncü yılını kutlayacağımız Cumhuriyet tarihinin 50.nci af uygulaması getiren kanundur. Bu da ülkemizde her iki yılda bir af kanunu çıkarıldığı anlamına gelmektedir. Üstelik bu kanun hem tutar, hem de kapsam olarak Cumhuriyet tarihinin en büyük borç yapılandırması niteliği taşımaktadır. Başta Maliye ve SGK olmak üzere kapsamda bulunan 13 kurumun yaklaşık 1 trilyon 300 milyar TL’lik alacağı yapılandırılmaktadır. Af Kanunu ile yapılan düzenlemeler dört başlık altında toplanabilir:
1. Kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması
2. Matrah ve vergi artırımı
3. İşletme kayıtlarının düzeltilmesi
4. Ek vergi düzenlemeleri

Kamu Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması

Kanun kapsamında yeniden yapılandırılacak kamu alacakları; 31 Aralık 2022 tarihinden (bu tarih dâhil) önceki dönemlere ait vergi, resim, harç, vergi cezaları, idari para cezaları, adli para cezaları ile gecikme faizi ve gecikme zammı alacakları şeklinde sayılabilir. Ayrıca vergi dairelerine olan 2.000 TL’nin altındaki borçlar silinmekte olup, bu kapsamda 7,6 milyon kişinin 4,6 milyar TL borcu ortadan kalkacaktır. 

Kesinleşmiş alacakların yapılandırılmasında vergi aslında indirim yok. Aslına bağlı vergi ziyaı cezasının tamamı ile gecikme zammı ve gecikme faizleri siliniyor, bunların yerine Yİ-ÜFE tutarı kadar faiz hesaplanıyor. Yİ-ÜFE faiz oranı aylık % 0,75; yıllık % 9 olarak dikkate alınmaktadır. Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının ise % 50’si siliniyor.

Kesinleşmemiş veya dava safhasında olan alacaklarda ise; VERGİ aslının %50’sinin, gecikme faizi ve gecikme zammı yerine Yİ-ÜFE tutarının ödenmesi halinde, kalan %50 vergi aslı, vergi aslına bağlı olarak kesilen vergi cezalarının tamamı, gecikme faizi ve gecikme zammı siliniyor. Vergi mahkemesi veya bölge idare mahkemesi vergiyi terkin etmişse; vergi asıllarının %10’u ile gecikme faizi ve gecikme zammı yerine Yİ-ÜFE tutarı ödenecek. Vergi mahkemesi veya bölge idare mahkemesi vergiyi tasdik etmişse; tasdik edilen vergi asıllarının tamamı ile gecikme faizi ve gecikme zammı yerine Yİ-ÜFE tutarı ödenecek. Kalan vergi asılları, vergi aslına bağlı olarak kesilen vergi cezalarının tamamı ile gecikme faizi ve gecikme zammı gibi fer’i alacaklar, silinecek.

Diğer taraftan inceleme ve tarhiyat aşamasındaki alacaklarda; Kanunun yayım tarihi itibarıyla devam eden vergi incelemeleri ile takdir, tarh ve tahakkuk işlemlerine devam edilecek. Bu işlemlerin tamamlanmasından sonra; verginin % 50’si, gecikme faizi yerine YİÜFE tutarı, kanunun yayımlandığı tarihten sonrası için gecikme faizi ödenecek ve buna bağlı olarak kalan vergi asılları, vergi cezaları ve gecikme faizi silinecek. Vergi aslına bağlı olmayan cezalarda; cezanın %25’i tahsil edilerek kalanın tahsilinden vazgeçilecek.

Kamu alacaklarının yeniden yapılandırılmasında başvuru süresi 31 Mayıs 2023 tarihinde sona ermektedir. Ödemeler peşin veya aylık taksitler halinde en fazla 48 en az 12 taksitte gerçekleştirilebilir. Kanun hükümlerine göre hesaplanan tutarın ilk taksit ödeme süresi içerisinde tamamen ödenmesi halinde, Yİ-ÜFE faizinden %90 indirim yapılır. Hesaplanan alacaklar ve Yİ-ÜFE tutarı kredi kartı ile ödenebilir. Bir takvim yılında en fazla 3 taksitin süresinde ödenmemesine izin verilmektedir (ilk iki taksit hariç). Süresinde ödenmeyen taksitler her ay ve kesri için geç ödeme zammı ile birlikte, son taksiti izleyen ayın sonuna kadar ödenebilecektir. Ancak borcu yoktur yazısı alınabilmesi için yeniden yapılandırılan borçların en az %10’unun ödenmiş olması şarttır.

Matrah ve Vergi Artırımı

7440 Sayılı Kanunda asıl “vergi affı” olarak kabul edilen düzenlemelerden birisi olan matrah veya vergi artırımından yararlanan mükellefler nezdinde, matrah veya vergi artırımı talebinde bulundukları vergilendirme dönemleri ve vergi türleri itibarıyla daha sonraki dönemlerde vergi incelemesi ve tarhiyat yapılmayacaktır. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 2018- 2022 yılları için matrah artırımında bulunabilirler. Ancak Kanun 2022 yılı beyannameleri verilmeden önce çıkarıldığından 2022 yılına ait matrah artırımı koşulları oldukça ağırdır. Diğer taraftan ilk defa bu kanunda vergiye uyumlu mükelleflere matrah artırımında %5 indirimli vergi oranı uygulanmaktadır. Gelir ve kurumlar vergisi stopaj işlemleri ile KDV’de ise vergi artırımı imkânı getirilmiştir. Bu kanun kapsamında mükelleflere ilk defa kâr payı stopajları için de vergi artırımı tanınmıştır. Kanun yayımlandığında vergi incelemesi devam eden mükellefler matrah veya vergi artırımında bulunurlarsa, incelemeye devam edilmez. Matrah veya vergi artırımının Mayıs 2023 sonuna kadar yapılması gerekir. Artırılan veya hesaplanan vergi Haziran 2023 sonuna kadar tek taksitte veya ilk taksit Haziran 2023 olmak üzere 12 eşit taksitte ödenir. Söz konusu verginin peşin ödenmesi halinde % 10 indirim yapılır ve katsayı uygulanmaz. Taksitle ödenmesi halinde ise ödenecek tutara 1.09 katsayısı uygulanır. Görüldüğü gibi matrah veya vergi artırımında mükellefler açısından en avantajlı durum ödemenin peşin yapılmasıdır.

İşletme Kayıtlarının Düzelti̇lmesi

7440 Sayılı Kanun kapsamında bilanço hesaplarının düzeltilmesiyle üç farklı imkan getirilmektedir. Bunlardan birincisi, işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayda alınması (stok affı). İkincisi, kayıtlarda yer aldığı halde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlardan çıkarılması. Üçüncüsü de kayıtlarda yer aldığı halde işletmede mevcut olmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacakların düzeltilmesi. İşletme kayıtlarının düzeltilmesi imkanından tüm gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilir. Mükelleflerin, stok affından yararlanmak için 31 Mayıs 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar KDV yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine verecekleri beyanname ve eki envanter listesiyle bildirmeleri gerekiyor. Stok beyanı rayiç bedeller üzerinden yapılacak ve tahakkuk edecek vergi de aynı süre içinde ödenmesi gerekecek. Ödenecek vergi, beyan edilecek emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların rayiç bedeli üzerinden tabi oldukları oranın yarısı kadar hesaplanacaktır. Diğer taraftan 31.12.2022 tarihi itibariyle bilançoda görülmekle birlikte, işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacakların da 31.05.2023 tarihine kadar vergi dairesine beyan edilerek kayıtlar düzeltilmesine imkan sağlanmıştır. Düzeltilen tutarın %3’ü oranında vergi aynı süre içinde ödenecektir.

Şi̇rketlere Ek Vergi

Depremin etkilerinin giderilmesini temin etmek amacıyla, 2022 yılına ilişkin olup 2023 yılında verilecek kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan edilen istisna ve indirim tutarlarının %10’u oranında, yurt içi ve yurt dışı iştirak kazancı istisnası ile yurt dışı şube kazançları istisnası tutarlarının ise %5’i oranında ek vergi hesaplanacaktır. Ek verginin ilk taksiti Nisan 2023, ikinci taksiti ise Ağustos 2023 aylarında olmak üzere 2 taksitte ödenecektir.

Sonuç

Artık geleneksel hale gelmiş olan “vergi affı” uygulamasına yönelik yeni bir düzenleme 7440 sayılı Kanunla getirilmiştir. Bu kanun ile kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması, matrah ve vergi artırımı ile işletme kayıtlarının düzeltilmesine yönelik imkânlar getirilmektedir. Tüm mükelleflerin bu imkânlardan yararlanması ve kamu borçlarını ödemesi büyük önem taşımaktadır. Ayrıca depremin etkilerini hafifletmek amacıyla ilk defa bir af kanununda ek vergi alınmasına yönelik düzenleme de yapılmıştır. Bu düzenleme seçim sonrasında getirilecek ek vergilerin öncüsü niteliğindedir.